TARİHİ : Havza'nin dogusunda yeralan Lerdüge
tümülüslerinde yapilan arkeolojik arastirmalar ilçenin tarihinin M.Ö. 100 yillarina kadar uzandigini göstermektedir.Havza'da
Romalilarin ve Bizanslilarin yasadigi da bilinmektedir. Eski tarihçiler ilçedeki sifali sularin o dönemlerde çok meshur oldugunu
hatta Romalilarin buraya (Thermee) Phoseemeomitarem adini verdiklerini belirtmislerdir.Kasaba sifali sulari nedeniyle yillarca
büyük krallar ve beyler arasinda el degistirmistir.Adini 1156'da Amasya hükümdari olan Kavz-Han'dan almistir. Kavz adinin
1245 tarihinde Selçuklu hükümdarlarindan Sadi Pasa tarafindan Havza olarak degistirildigi ileri sürülmektedir.Beylikler döneminde
Havza Canik Beylerinden Tasanogullari tarafindan idare edilmistir. Osmanlilar ülkede birligin saglanmasi için beyliklerin
kendi egemenligine girmelerini amaçlamistir. Bu amaçla Amasya valisi II. Murat, Yörgüç Pasayi görevlendirerek, Tasanogullarinin
egemenligindeki Havza yöresini Osmanli egemenligi altina almistir. Böylece Havza 1430 tarihinde Osmanli topraklarina katilmistir.Osmanlilar
döneminde Amasya, iline bagli olarak yönetilen Havza 1882 tarihinde ilçe haline getiriliyor. 1926 yilinda ise Samsun'a baglaniyor. COGRAFI
KONUMU : Samsun' uzakligi 86 km. olan ilçenin, kuzeyinde Bafra, Güneyinde Amasya'nin Suluova ve Merzifon, batisinda Vezirköprü,
dogusunda Ladik ve Kavak ilçeleri yer alir.Havza'nin kuzeyi Siralidaglari ile çevrilidir. Batisinda Tasan (Tavsan) daglari
yer alir. Bu daglarin etekleri yayla konumundadir. En önemli akarsulari; Tersakan, Derinöz ile Istavruz' dur. IKLIMI : Vadi
yamacinda kurulmus olan ilçede karasal iklim hakim durumdadir. Ancak yüksekligi nedeniyle yazlari serin geçer. Kislar ise
çok soguk ve kar yagislidir. Yagmur ilkbaharda bol miktarda yagar. Kisin karayel ,yazin kible rüzgarlari Havza'yi etkisi altina
alir. SOSYO -EKONOMIK YAPISI : Havza ekonomisinde tarim hakimdir.Bugday ve seker pancari tarimsal üretimde en ön sirayi
alir.Ilçenin köylerinde hayvancilik da yaygin olarak yapilmaktadir.Daglarla çevrili ilçede orman alanlari genis yer kaplar.Özellikle
orman köylerinde yasayan halk geçimini büyük ölçüde orman ürünlerinden saglamaktadir.Havza ekonomisinde turizm de önemli bir
yere sahiptir.Aynca ilçede çok sayida un fabrikasi faaliyet göstermekte, elde edilen unlar çesitli illere gönderilmektedir.
Eski ve Yeni Çeltek denilen mevki de ise Linyit kömürü çikartilan ocaklar vardir. Bu ocaklardan kömür elde edilmesinln yaninda
isletmeler ilçede istihdam imkani da yaratmaktadir.Havza'da genellikle küçük çapta imalat ve çesitli alanlarda tamir islerinin
yapildigi bir de küçük sanayi sitesi vardir. ULASIMI : Havza. Samsun-Ankara Devlet Karayolu üzerinde kurulmus bir ilçemizdir.
Samsun'a uzakligi 86 km. dir. Samsun'dan Havza'ya ulasim problemi yasanmamaktadir. Her gün her saat araç bulmak mümkündür. ÇEVRE
ÇEKICILIKLERI : A) Tarihi ve Kültürel Degerleri : Lerdüge Tümülüsleri : Havza'nin 21 km. dogusunda Lerdüge köyünde bes
tümülüs saptanmistir.1946 yilinda baslatilan çalismalarda çikan buluntular Ankara Arkeoloji Müzesine gönderilmistir.Ortaya
çikartilan yapinin, mimari teknigi ve diger buluntulardan M.Ö. 100- M.S. 200 yillari arasinda kullanildigi anlasilmistir.
Demir kenetlerle birbirine baglanmis tas giristen 15 m. uzunlugundaki tonoz örtülü dramos'a geçilmektedir. Moloz tas duvarlar
sivali alt bölüm al boyalidir. Gömüt odasina tastan oyularak açilmis küçük bir kapidan girilmektedir. Gömüt odasinin duvarlari
insan, hayvan tasvirleriyle süslenmistir. Altin süs gereçler, tunç kandiller, çesitli siseler tümülüste bulunan esyalardir.Havza
ilçesindeki diger arkeolojik alanlardan elde edilen buluntular üzerinde yeterli arastirma ve inceleme yapilmamistir. Bunlar;
Tepecik, Dökmetepe, Patlaguç, Kayali tepe, Garcotepe, Cintepe, Cevizbasi, Örentepe, Çamtepe, Çestepe, Bacatepe, Seyh Safi,
Manevra Tepe, Hakim Tepe, Kaletepe, Taskaraca ören, Anittepe höyükleridir. Mustafa Pasa Cami : Havza'nin imaret mahallesinde'dir.
1256 yilinda yapilmistir. Osmanlilar döneminde iki kez onarilan cami, kare planli ve üstü kiremit çati ile örtülüdür. Mustafa
Bey Türbesi : 1429 yilinda yaptirilmistir. Kare planli olup, alt kesimi kesme tastan, üst kesimi tas ve tugla karisimi, kubbeli
bir yapidir. Geometrik motiflerle örülmüs tugla örtüsü özgündür. Imaret : Havza ilçe merkezinde imaret mahallesindedir.
Amasya emirlerinden Atabeyzade Mustafa Beyin damadi Yörgüç Pasazade Mustafa Bey tarafindan 1429 yilinda yaptirilmistir.Kesme
tastan, yapilmis olup, düz çatilidir. 1938 ve 1940 yillari arasinda onarilip Atatürk Kütüphanesi olarak hizmete açilmistir.
1968 de ikinci kez onarilan yapi bu gün asevi olarak kullanilmaktadir. Kurt Köprüsü : Havza ilçesine bagli Kayabasi (Tahna)
köyündedir. Kesin yapilis tarihi bilinmeyen köprünün Roma döneminde onarildigi tahmin edilmektedir. Istavroz çayi üzerinde
kurulmus olan köprünün iki büyük gözü ve ortasinda bekçi evi bulunur. Yaklasik 2m. genisligi ve 12m. yüksekligi vardir. Gazi
Konagi : M. Kemal Atatürk'ün Milli Mücadele yillarinda Havza'da ikamet ettigi, o günkü adiyla Mesudiye Oteli'dir. Atatürk
25 Mayistan 12 Haziran tarihine kadar burada kalmistir.Uzun süre belediye binasi olarak kullanilan üç katli yapi daha sonra
Gazi Odasi haline getirilmistir. Günümüzde Atatürk Müzesi olarak kullanilan bina, hafta içi ziyarete açiktir. Istasyon
Binasi : Iki katli olan yapi kesme tastan insa edilmis olup çatisi Marsilya kiremiti ile örtülüdür. Büyük Hamam (Vakif
Hamami) : Imaret mahallesi, Hamam sokaginda bulunan tarihi kaplica; Bizans döneminde yapilmis olan eski yapi yikilarak yerine
yeniden insa edilmistir. Adeta Havza'nin sembolü haline gelen bu tarihi hamam vakif kayitlarina göre 1256 yilinda Selçuklu
sultani II. Mesud tarafindan yaptirilmistir.Bu hamam Kizgözü - Aslanagzi Hamami olarakta bilinmektedir. Hamama bu adin verilmesl
tabiki bir efsaneye dayanmaktadir. Bir çok kaplicada oldugu gibi Kiz gözüne de kutsal yer olarak bakilmakta; bu sudan içen
ve 20 defa banyo yapan insanin hiç bir hastaliginin kalmayacagina inanilmaktadir.Soyunmalik, sogukluk ve sicaklik olmak üzere
üç bölümlü ve kubbeli klasik Türk hamami tarzindadir. Sicaklik bölümünün ortasinda bir havuz bulunmaktadir.Hamamin ana kurnasi
aslanagzi, yaninda bulunan sütun ise kiz gözü olarak adlandirilir. Bazilari kiz gözünden akan suyun ince muntazam teribatli
bir mercandan sizdigini iddia etmekte ise de, bazilari da hamam buharlarinin toplanmasindan ibaret bir su oldugunu söylemektedirler.
Hamamin kubbesinden hiç su damlamadigina göre, mimarin bu buhar sularini herhangi bir sekilde toplayip bir noktaya tasimis
olmasi ihtimali daha kuvvetli görünmektedir.100 kisi kapasitesi olan hamam gündüzleri kadinlara geceleri erkeklere açiktir.
Bu hamamin hemen yaninda 22 özel banyosu da vardir. Küçük Hamam (Sifa kaplicasi) : 1429 yilinda Amasya Emiri Mustafa bey
tarafindan büyük hamama ilave olarak yaptirilmistir. Bir havuzu olan bu hamam 50 kisi kapasiteli olup devamli erkeklere açiktir. Maarif
Hamami : Imaret mahallesi Hamam sokaginda Büyük hamamin 50m. batisinda yer almaktadir. II. Abdülhamit'in son dahiliye naziri
Maznun Pasazade Mehmet Memduh Pasa tarafindan Sivas Valisi iken "1890-1894" tarihleri arasinda yaptirilmistir. Üstünde bulunan
özel banyolar ve otel kismi yenidir.Bu hamamda 1 havuz, 3 kurna, 6 tek kurnali özel bölmeler bulunmakta, olup, 100 kisi kapasitelidir.
Hamamin yeni eklenmis olan kisimlarinda ise 9 özel banyo vardir. Hamamin üstünde 60 yatakli bir otel yeralmaktadir. Bu hamam
gündüzleri bayanlara, geceleri erkeklere hizmet vermektedir. KAPLICALAR Havza'da turizm faaliyetlerinin büyük bir bölümü
termal turizme dayanmaktadir. Kaplicalar yaklasik 2000 yildan beri kullanilan tarihi saglik tesisleridir. Sifali sulari bulunan
ilçeye eski çaglardan beri bazi hastaliklarin tedavisinde yaradigi için çevreden hatta bütün Anadolu'dan çok sayida insan
gelmektedir. Diger bir deyisle Havza'da daha çok saglik, dinlenme ve temizlige dayali turizm sözkonusudur. Havza'nin içerisinde
Samsun-Ankara yoluna yaklasik 1 km. uzaklikta bir tepenin eteginde bes kaplica bulunmaktadir. Bu kaplicalarin üçü eski tarihlerde
yapilmis; Aslanagzi - Kizgözü; Sifa ve maarif hamamlari; diger iki tanesi ise MTA'nin arastirmalari sonucu 1986 yilinda bulunan
ve çikarilan sicak suyun degerlendirilmesi amaciyla sonradan yapilmis Modern Türk Hamami, Lokman Hekim Hamamidir.Havza kaplicalarinin
sifali sulari; çesitli romatizma, kirik-çikik sekelleri ve mevzi agrilari, sinir, mide, bagirsak, metabolizma, kansizlik gibi
hastaliklara iyilestirici etki yapmaktadir.Havza kaplicalari Turizm Bakanligi tarafindan Termal Turizm Merkezi olarak ilan
edilmistir. 56°C sicakliga ve günde 10.080 kisi banyo kapasitesine sahiptir. (56°C kaynak çikis sicakligidir.)Milli Mücadele
yillarinda Atatürk Havza'ya geldiginde, sifali kaplicalardan faydalanma firsati da bulmustur.Imaret mahallesi hamam sokaginda
Büyük Hamam, Küçük hamam ve Maarif hamam gibi tarihi hamamlarin yaninda 1986 yilindan sonra yapilmis hamamlar sunlardir: Modern
Türk Hamami: 1986 yilindan sonra Havza Belediyesi tarafindan yapilan hamamlardan birisidir. Vakif kaplicalarinin yaklasik
100m. asagisinda insa edilmistir. Umumi hamamin ortasinda bir havuz bulunmakta olup, 150 kisilik kapasiteye sahiptir. Hamamin
altinda 13 özel banyosu bulunmaktadir. Bu hamam da gündüzleri bayanlara, geceleri erkeklere açiktir.Lokman Hekim Hamami :
Maarif hamaminin 50m. ilerisinde insa edilmistir. 100 kisilik umumi bölümünden hariç 10 özel banyosu vardir.Bu hamamlarin
disinda Belediye tarafindan yaptirilmis umumi bölümleri olmayip, özel banyolari olan termal oteller, moteller de vardir. Bunlar; Belde
Termal Otel 22 Özel banyo Termal Moteller 21 Özel banyo Tursan Termal Otel 20 özel banyo olarak siralayabiliriz. B)
Gezi ve Mesire Yerleri : Çevresinde ve ülke çapinda böylesine meshur kaplicalara sahip olan Havza'ya yakin yerlerden günübirlik
gelenler oldugu gibi yurdun her kösesinden bir haftalik, 15 günlük, 20 günlük süreler için gelenler de vardir.Havza'nin etrafi
ormanlarla kaplanmis daglarla çevrilidir. Bu nedenle yakin çevresinde piknik ve mesire alani oldukça fazladir. Ancak Havza'da
bunun için pek fazla uzaga gitmeye gerek yoktur. Çünkü ilçe merkezinde çevreleyen agaçlarla kapli bayirlar bu is için ideal
mekanlardir. Özellikle hamamlarin bulundugu imaret mahallesi oturup dinlenmek, piknik yapmak için son derece elverisli alanlara
sahiptir. C) Belirli Günler : Milli Mücadele yillarinda Atatürk'ün Havza'ya geldigi gün olan 25 Mayis'ta her yil "Atatürk'ü
Anma ve Kutlama Festivali" adi altinda bir senlik düzenlenmektedir. Bu senliklerde Karadeniz Kirkpinari diye adlandirilan
yagli pehlivan güresleri yapilmaktadir. Bir hafta süreli festivalde çesitli spor müsabakalari, eglenceler, kültürel etkinlikler
gerçeklestirilmektedir. D) Folklorik Degerler : Kaplicalar Havza'nin yasaminda öylesine etkili olmuslardir ki; gelenek
ve göreneklerinde bile onlarin etkisi hemen farkedilir. Tarihi hamamlarin türbe olduguna inanan insanlar vardir. Bunlar kaplica
suyu deposunun duvarina tas yapistirip, dilek tutarlar ve adak adarlar. Dilekleri yerine gelince kaplica bahçesinde adaklanni
gerçeklestirirler. Kaplicalarin Havza dügünlerinde de yeri önemlidir. Dügünden önce gelin ve damat hamamlari yapilir. Gelin
kendi arkadaslari ve yakinlariyla gündüz, damat ise kendi, arkadaslariyla gece davul zurna esliginde hamama götürülür. Hamamda
hem yikanilir, hem de eglence yapilir. E) Yemekler : Samsun'un hemen hemen tüm ilçelerinde oldugu gibi keskek ve tirit
Havza'ninda en meshur yemegidir. Havza'da hamur isleri de yaygin olarak yapilmaktadir. KONAKLAMA VE YEME IÇME : Havza'ya
uzun süreli gelenlerin konaklama ihtiyaçlari oteller, moteller ve pansiyonlarla giderilmektedir. Ayrica ilçede pansiyonculuk
da gelismis olup yaklasik 100-150 ev yaz sezonunda pansiyonculuk yapmaktadir. Kaplicalara yillik ortalama 750.000 kisi gelmektedir.
Ilçenin lokantalari ise lezzetli yemekleriyle ünlüdür |
| |
|
|